In de zomer van 1845 deed de 28-jarige Henry David Thoreau iets waar veel mannen slechts van dromen: hij trok het bos in om aan de noordelijke oever van het Waldenmeer zijn eigen huis te bouwen. Daar kon hij een simpel leven leiden en zich concentreren op het schrijven van een boek ter nagedachtenis aan zijn broer, die enkele jaren daarvoor aan tetanus was overleden.
Het werd een buitengewoon vruchtbare periode, waarin hij meerdere essays schreef en een blauwdruk voor een goed leven verzon.
Veel van die inzichten legde hij vast in Walden, een manifest voor een bewust en eenvoudig leven dat uitgroeide tot een klassieker in de Amerikaanse literatuur en vol staat met waardevolle levenslessen. Levenslessen die ik in dit artikel met je deel omdat ze jou en mij kunnen helpen om een bewust en betekenisvol leven te leiden—en betere mannen te worden.
Zeven dingen die we kunnen leren van de man die twee jaar in het bos leefde en Walden schreef.
- Leef doelbewust en weloverwogen: Neem de tijd om je eigen keuzes te maken en niet blindelings de massa te volgen.
- Ken de werkelijke kosten: Bedenk dat de werkelijke prijs van iets wordt betaald met je tijd en energie.
- Vereenvoudig: Minder is meer; beperk je tot wat echt belangrijk is.
- Doe niets: Maak ruimte voor stilte en reflectie in je leven.
- Behoud je vitale warmte: Fysiek werk houdt je vitaal en verbonden met de wereld.
- Sta vroeg op: Grijp de ochtend en maak ruimte voor zelfontwikkeling, voordat de dag begint.
- Verlaat de gebaande paden: Wees niet bang om te veranderen en nieuwe wegen te bewandelen.
1. Leef doelbewust en weloverwogen
De eerste en meest belangrijke les die we van Thoreau kunnen leren is om bewuster te leven. Toen hij naar het bos vertrok en mensen aan hem te vroegen waarom hij dat deed, antwoordde hij: “Ik ging naar het bos omdat ik bewust wilde leven, om alleen de essentiële feiten van het leven onder ogen te zien en te ontdekken of ik niet kon leren wat het leven te onderwijzen had, en niet, wanneer ik zou sterven, te ontdekken dat ik niet echt had geleefd.”
Volgens Thoreau verkeren de meeste van ons in een vreemde onzekerheid; doordat we het leven niet bevragen, maar volledig afgaan op wat anderen zeggen of doen.
De metafoor die hij daarvoor gebruikt is die van de diepte van het Waldenmeer: “Het is opmerkelijk hoe lang mensen zullen geloven in de bodemloosheid van een vijver zonder de moeite te nemen om de diepte te peilen.”
Voor ons geldt helaas vaak hetzelfde—en dat zit hem vaak in hele kleine dingen: we houden ons aan de regels van de overheid, volgen de opleiding die onze ouders voor ons hebben uitgekozen, doen wat leraren en leidinggevenden ons opdragen en besteden ons geld aan dingen die mensen om ons heen ook hebben—dingen waarvan advertenties ons doen geloven dat ze ons leven compleet maken, zolang we maar dat ene product aanschaffen. Dit alles in een poging om erbij te horen en aan de verwachtingen van de maatschappij te voldoen.
Het meeste hiervan gebeurt onbewust, zonder dat we erbij stilstaan waarom we dat doen—terwijl dit alles wel degelijk invloed heeft op onze kwaliteit van leven.
Daarom adviseert Thoreau: “Volg het voorschrift van de oude filosoof en verken uzelve.” en “Richt je blik naar binnen en je zult duizend onontdekte gebieden in je geest vinden.”
In essentie komt het erop neer dat je niet op de automatische piloot leeft en ruimte maakt voor je eigen originele gedachten. Dat je afstand creëert tussen de dingen die je overkomen en de manier waarop je reageert. Dat je tijd laat tussen prikkel en impuls. Dit stelt je in staat om naar je overtuigingen te handelen en daarop te reflecteren—zonder je al te veel te laten leiden door wat iedereen doet, door wat de maatschappij normaal vindt, of door wat reclames ons aanbevelen.
2. Ken de werkelijke kosten
Een van de dingen waar Thoreau veel tijd aan besteedde, was het vaststellen van de werkelijke kosten van iets. “De kostprijs van een ding”, zo stelde hij, “is de hoeveelheid aan wat ik leven zal noemen dat ervoor moet worden ingewisseld, direct of op de lange termijn.”
Het huis waarin we wonen is hier een sprekend voorbeeld van: naast de directe kosten voor de hypotheek en de rente die je daarover betaalt, is er ook periodiek onderhoud nodig. De kozijnen moeten geschilderd worden en de keuken of de badkamer zijn op den duur ook aan vervanging toe. Dat kost niet alleen geld, maar ook tijd en energie.
Eerst zul je tijd en energie moeten besteden om geld te verdienen zodat je het materiaal kunt bekostigen; om vervolgens tijd en energie te spenderen aan het uitvoeren van werkzaamheden. Kosten die vaak exponentieel toenemen, naarmate je huis groter en groter wordt.
“De meeste mensen,” zo constateerde Thoreau dan ook, “lijken nooit te hebben overwogen wat een huis eigenlijk is, en zijn feitelijk, hoewel onnodig, hun hele leven arm omdat ze denken dat ze een huis moeten hebben zoals dat van hun buren.” En ook dat “onze huizen zulke logge bezittingen [zijn] dat we er vaak in opgesloten zitten in plaats van er in te wonen.”
Thoreau waarschuwde dan ook tegen “het besteden van het beste deel van je leven aan het verdienen van geld om vervolgens van een twijfelachtige vrijheid te genieten tijdens het minst waardevolle deel ervan.”
De les die we hieruit kunnen trekken is dat niet ons geld, maar de beperkte tijd die we hier op aarde doorbrengen het meest waardevolle is wat we bezitten.
Natuurlijk is er niets mis met geld verdienen en uitgeven, maar gebruik het om het leven van jezelf en anderen te beteren—en niet om je gezondheid, je tijd met je vrouw en kinderen, je principes, je normen en je waarden op te offeren om iets te bezitten waar je helemaal niet gelukkig van wordt.
3. Vereenvoudig
Nu we bekend zijn met de werkelijke kosten van iets en weten dat dit linksom of rechtsom op onze levenstijd in mindering wordt gebracht, is het volgens Thoreau zaak om het leven niet ingewikkelder te maken dan nodig is en te onderzoeken wat “de ware noodzakelijkheden en middelen van het leven” zijn:
“Met de woorden ‘noodzakelijk voor het leven’ bedoel ik al datgene wat de mens verwerft door zijn eigen inspanningen, dat vanaf het begin, of door langdurig gebruik, zo belangrijk is geworden voor het menselijk leven dat weinigen, of zelfs iemand, of het nu komt door wildheid, of armoede, of filosofie, ooit proberen er zonder te kunnen.”
Welke dingen zijn dat?
Volgens Thoreau alleen water en voedsel, onderdak, kleding en brandstof.
Hij stoorde zich eraan dat “ons leven wordt verkwist door details.” en proclameerde: “Eenvoud, eenvoud, eenvoud!” Want “de meeste luxeartikelen, en veel van de zogenoemde gemakken van het leven, zijn niet alleen overbodig, maar vormen een positieve belemmering voor de verheffing van de mensheid.”
Daarom adviseerde hij: “In plaats van drie maaltijden per dag, eet er, als het nodig is, slechts één; in plaats van honderd gerechten, vijf; en verminder andere dingen in dezelfde verhouding.”
Zelf bracht hij dat ook in de praktijk. Hij bezat een mes, een bijl, een spade, een kruiwagen, wat kookgerei, een lamp, schrijfgerei, enkele boeken en weinig andere bezittingen—en constateerde dat ‘weinig willen‘ zijn grootste vaardigheid was: “Ik gebruikte geen thee, geen koffie, geen boter, geen melk, en geen vers vlees, en hoefde dus niet te werken om ze te krijgen.”
Zo spartaans hoeft het natuurlijk niet te zijn, maar de boodschap is helder: wees spaarzaam, temper je verlangens, neem genoegen met minder.
Het is niet de boodschap die onze kapitalistische maatschappij graag verkondigt, maar wanneer je zo gaat leven zul je ontdekken dat het niets aan je levensvreugde afdoet, maar er juist aan toevoegt. Het geeft je vrijheid, autonomie. De mogelijkheid om zelf keuzes te maken en te beslissingen wat goed voor je is. Het bevordert zelfredzaamheid en stelt je in staat stelt om optimaal van het nu te genieten.
Dat is althans de visie van Thoreau: “Ik ben ervan overtuigd, zowel door geloof als ervaring, dat het onderhouden van jezelf op deze aarde geen ontbering is, maar een bezigheid, als we eenvoudig en wijs leven.”
4. Doe niets
Een van de grote voordelen van eenvoud, is dat er daardoor ruimte ontstaat om van het leven te genieten—en dat was precies wat Henry David Thoreau deed. In een van de hoofdstukken schrijft hij: “Soms, op een zomerochtend, nadat ik mijn gebruikelijke bad had genomen, zat ik in de deuropening in de zon van zonsopgang tot de middag, verzonken in gepeins, temidden van de pijnbomen, hickory’s en sumak, in ongestoorde eenzaamheid en stilte.”
Het staat in scherp contrast met hoe wij vaak leven. We zijn altijd bezig. We moeten van alles en nog wat. Het is altijd werken, werken, werken. We staan nooit stil en moeten altijd weer verder, want er is altijd wat te doen.
Het is, zoals Thoreau zegt, alsof we “geen tijd hebben om iets anders te zijn dan een machine.”
Hierdoor hebben we geen ruimte om doelbewust te leven. Om na te denken over waar we vandaan komen, waar we nu staan en waar we naartoe willen. Om weloverwogen beslissingen te nemen en intentioneel te handelen. En helaas dus ook niet om dankbaar te genieten van alles wat er nu al is. Terwijl dit allemaal belangrijke ingrediënten zijn voor een goed, gezond en gelukkig leven.
Thoreau kan hierin een voorbeeld voor ons zijn. Hij kon urenlang stilstaan om naar de sterren te kijken of het landschap te bewonderen en gewoon te zijn.
Zoals Emerson opmerkte: “Hij wist hoe hij onbeweeglijk moest zitten, een deel van de rots waarop hij rustte, totdat de vogel, het reptiel, de vis, die voor hem waren weggevlucht, terugkwamen en hun gewoontes hervatten; sterker nog, gedreven door nieuwsgierigheid, naar hem toe kwamen en hem observeerden.”4Mijn vertaling van: “He knew how to sit immovable, a part of the rock he rested on, until the bird, the reptile, the fish, which had retired from him, should come back, and resume its habits, nay, moved by curiosity, should come to him and watch him.” De oorspronkelijke tekst is te vinden in: Ralph Waldo Emerson, Thoreau, The Atlantic, augustus 1862
Emerson beschreef hem ook als “Een zeer ijverige man, die, zoals alle hoogst georganiseerde mensen, veel waarde hechtte aan zijn tijd, maar hij leek de enige man met vrije tijd in de stad, altijd klaar voor elke excursie die veelbelovend leek, of voor een gesprek dat tot laat in de nacht doorging.”5Mijn vertaling van: “A very industrious man, and setting, like all highly organized men, a high value on his time, he seemed the only man of leisure in town, always ready for any excursion that promised well, or for conversation prolonged into late hours.” De oorspronkelijke tekst is te vinden in: Ralph Waldo Emerson, Thoreau, The Atlantic, augustus 1862
Dat is precies wat wij ook moeten doen. We moeten tijd doorbrengen met onszelf. Ruimte maken om te ontspannen. Om tot rust te komen. Om te mediteren. Om het leven te overdenken. “Om de uitgestrektheid en vreemdheid van de natuur te waarderen.”
Maar ook tijd vrijmaken voor onze geliefden. Voor familie en vrienden.
Want dit zijn de dingen die je echt gelukkig maken.
5. Behoud je vitale warmte
De eerste lessen van Thoreau wekken misschien de indruk voor een leven waarin we alles opgeven om vervolgens helemaal niets te doen, maar dat was niet hoe hij leefde. Sterker nog, hij was ervan overtuigd dat: “De grote noodzaak voor ons lichaam is om warm te blijven, om de vitale warmte in ons te behouden.”
Thoreau werkte daarom graag met zijn handen. Hij bouwde zijn eigen huis. Hij groeide zijn eigen gewassen. Hij repareerde zijn eigen kleding. Hakte zijn eigen hout. Maakte zijn eigen vuur. Allemaal om dat vitale vuur brandende te houden.
Ook wanneer hij geld nodig had, gaf hij de voorkeur aan handarbeid, zoals het bouwen van een boot of een hek, het verrichten van landmetingen of het planten van groen.
Dat juist deze werkzaamheden hem zo aanspraken, had alles te maken met het kunnen zien en bewonderen van het eindresultaat. Iets wat in groot contrast stond met het lopendebandwerk wat vele van zijn tijdgenoten deden. Zij zagen slechts een deel van het eindproduct en hadden geen voeling met het eindresultaat.
Wij mannen kunnen hier iets van leren. Juist in deze tijd, waarin zittende beroep alomtegenwoordig zijn, kan werken met je handen je weer in verbinding zetten met de wereld en je het gevoel geven dat je onderdeel bent van iets wat groter is dan jezelf. Of het nu een straat leggen, een kuub hout hakken, een kast in elkaar schroeven of iets heel anders is, dat maakt eigenlijk niet uit.
6. Sta vroeg op
Met de hoeveelheid vrije tijd die Thoreau’s levensstijl hem bood, had hij het zich makkelijk kunnen veroorloven om lang in bed te blijven liggen. Maar dat deed hij niet. Thoreau hield van de ochtend en greep dit moment met beide handen vast: “Ik stond vroeg op,” schreef hij, “en nam een bad in de vijver; dat was een religieuze oefening, en een van de beste dingen die ik deed.” Het gaf hem een herboren gevoel—dat koude water.
Vervolgens legt hij uit: “De ochtend, die het meest gedenkwaardige deel van de dag is, is het ontwakingsuur. Dan is er het minst aan slaperigheid in ons; en minstens een uur lang ontwaakt een deel van ons dat de rest van de dag en nacht sluimert.” Waarna hij stelt dat “De mooiste en meest memorabele daden van mensen voortkomen uit zo’n uur.” en dat daarom “Elke man de taak heeft om zijn leven, zelfs in de details, waardig te maken voor de overweging van zijn meest verheven en kritische uur.”
Die taak ligt er ook voor jou en mij.
Wij moeten op vergelijkbare wijze de ochtend grijpen en de dag aanvallen. Want dit eerste uur, waarin iedereen nog slaapt, zit vol potentieel. Het is een moment om na te denken, te lezen, te schrijven, een wandeling te maken, of gewoon te genieten van de rust en de stilte voordat de chaos van de dag begint en je vrouw, kinderen, collega’s en leiddingevenden hun eisen gaan stellen. Dat wil je toch niet op een oor doorbrengen?
Benut dit meest waardevolle uur van de dag daarom optimaal.
7. Verlaat de gebaande paden
Wie Walden leest of foto’s van die prachtige omgeving ziet, kan zich nauwelijks voorstellen hoe iemand zijn zelfgebouwde huis in het bos aan de rand van het meer zou willen verlaten.
Maar Thoreau dacht daar anders over.
Na twee jaar, twee maanden en twee dagen vond hij het genoeg geweest: “Ik verliet het bos om een even goede reden als waarom ik erheen ging,” schreef hij. “Misschien leek het me dat ik nog meerdere levens te leven had en dat ik geen tijd meer kon besteden aan dat ene.”
Die overtuiging dat verandering noodzakelijk is, zien we ook terug in Thoreau’s werkethiek. Hij nam zes keer ontslag, soms van veelbelovende banen die hem een rijk man hadden kunnen maken, om iets heel anders te gaan doen. Offer je dromen niet op voor je droombaan—was zijn mening.
Het is de laatste, maar zeker niet de minste les die we van hem kunnen leren—en een waar hij veel aandacht aan besteedt. Hij waarschuwt ervoor dat het vasthouden aan wat je hebt, je kan verhinderen om het leven te leven dat je voor ogen hebt.
Het voorbeeld dat hij daarbij geeft is het leven van John Field. Een Ierse man die op de Baker Farm woonde, maar zijn leven in ruil daarvoor verspilde, omdat hij elke dag keihard moest werken om in het levensonderhoud van zijn vrouw en kinderen te voorzien. Thoreau legde hem uit hoe hij zijn gezin makkelijker zou kunnen onderhouden als ze eenvoudiger zouden leven, maar merkte op dat “het voor hen was als varen zonder duidelijke koers, en ze zagen niet duidelijk hoe ze hun haven konden bereiken; en dus veranderden ze hun leven niet.”
Ook al stelde het niet veel voor, John Field zat vast aan zijn bezit—aan wat hij had—en hij was zeker niet de enige: “Ik zie jonge mannen, mijn stadsgenoten, die het ongeluk hebben boerderijen, huizen, schuren, vee en landbouwgereedschap te erven; want deze zijn makkelijker te verkrijgen dan er vanaf te komen,” schrijft Thoreau, waarop hij concludeerde: “De massa van de mannen leidt een leven van stille wanhoop.”
Thoreau herinnert ons eraan dat, hoe waardevol een ervaring ook is, het belangrijk is om de gebaande paden te verlaten, voordat ze te diep zijn uitgesleten—en dat gebeurt sneller dan je denkt: “Ik had er nog geen week gewoond voordat mijn voeten een pad van mijn deur naar de vijver hadden uitgesleten; en hoewel het vijf of zes jaar geleden is dat ik eroverheen liep, is het nog steeds duidelijk zichtbaar.”
Het is een krachtige metafoor voor het leven. Zo vaak proberen we vast te houden aan wat goed lijkt te zijn—aan wat we denken dat we niet zonder kunnen. Maar wat we nu hebben en doen, is slechts een stapsteen naar de volgende fase.
Thoreau moedigt ons aan om niet vast te houden aan zekerheid, maar om te blijven experimenteren. Om op ontdekkingstocht te gaan. Om onszelf keer op keer uit te dagen. Om te blijven vernieuwen. “Zo grondig en oprecht zijn we gedwongen te leven, onze levens te eerbiedigen, en de mogelijkheid van verandering te ontkennen,” schreef hij. “Dit is de enige weg, zeggen we; maar er zijn net zoveel wegen als er stralen getrokken kunnen worden vanuit één middelpunt.”
En dat brengt ons terug bij het begin!
Bewandel je eigen levenspad
We hoeven niet exact in de voetsporen van Thoreau te treden en te leven zoals hij deed—dat zou zelfs tegenstrijdig zijn met wat hij verkondigde. Maar we moeten wel bewuste keuzes maken en weloverwogen beslissingen nemen—want er zijn nog veel levens te verkennen.
En dat kan alleen als we tijd vrij maken voor vragen die een antwoord verdienen.
Vragen zoals:
- Waarom doe ik wat ik doe?
- Wat heb ik nodig om te kunnen leven?
- Wat is luxe en wat is noodzakelijk?
- Kan ik leven met minder?
- Kan ik leven met genoeg?
- Besteed ik mijn kostbare tijd aan de dingen die de moeite waard zijn?
- Neem ik voldoende rust?
- Doe ik werk wat betekenis heeft en voldoening geeft?
- Kom ik op tijd uit bed en benut ik elk uur wat ik krijg?
- Durf ik te blijven veranderen?
- Durf ik het oude te stoppen en aan iets nieuws te beginnen? Of zit ik volledig vastgeroest op mijn plek?
Dan kunnen we een leven leven wat het waard is om te leven.
Wil je ontdekken wat Henry David Thoreau nog meer te leren heeft? Dan is Walden een goed beginpunt!
Voetnoten
- 1Tenzij anders aangegeven komen de citaten uit Walden and Other Writings geschreven door Henry David Thoreau (uitgegeven door Bantam Classics). De vertaling is van mijn hand.
- 2Mijn vertaling van: “He was bred to no profession; he never married; he lived alone; he never went to church; he never voted; he refused to pay a tax to the State; he ate no flesh, he drank no wine, he never knew the use of tobacco,” De oorspronkelijke tekst is te vinden in: Ralph Waldo Emerson, Thoreau, The Atlantic, augustus 1862
- 3Mijn vertaling van: “He chose to be rich by making his wants few, and supplying them himself.” De oorspronkelijke tekst is te vinden in: Ralph Waldo Emerson, Thoreau, The Atlantic, augustus 1862
- 4Mijn vertaling van: “He knew how to sit immovable, a part of the rock he rested on, until the bird, the reptile, the fish, which had retired from him, should come back, and resume its habits, nay, moved by curiosity, should come to him and watch him.” De oorspronkelijke tekst is te vinden in: Ralph Waldo Emerson, Thoreau, The Atlantic, augustus 1862
- 5Mijn vertaling van: “A very industrious man, and setting, like all highly organized men, a high value on his time, he seemed the only man of leisure in town, always ready for any excursion that promised well, or for conversation prolonged into late hours.” De oorspronkelijke tekst is te vinden in: Ralph Waldo Emerson, Thoreau, The Atlantic, augustus 1862