Elke dag moeten we tientallen beslissingen nemen. Wat trek je aan? Wat eet je voor lunch? Besteed je vanavond tijd aan je partner of ga je voetbal kijken met vrienden?
Deze keuzes lijken misschien niet veel voor te stellen, maar alles bij elkaar genomen besteden we er aardig wat tijd aan. En dat kan behoorlijk uitputtend zijn, vooral omdat we vaak niet de juiste hoeveelheid aandacht en energie aan een beslissing geven. We wijden te weinig tijd aan de keuzes die er echt toe doen, terwijl we eindeloos blijven hangen bij keuzes die weinig impact hebben.
Zo verspillen we kostbare tijd en energie die we hard nodig hebben om de écht belangrijke keuzes te maken. Keuzes die een grote invloed hebben op hoe we het leven ervaren; zoals wat voor werk we doen, waar we willen wonen, en met wie we ons leven willen delen.
Gelukkig is er een praktisch raamwerk dat ons hierbij kan helpen. Dat ontdekte ik tijdens de cursus Decision by Design van Shane Parrish, oprichter van het populaire blog Farnam Street en auteur van het boek Clear Thinking.1De beslismatrix is te vinden op fs.blog. Het boek Clear Thinking en de cursus Decision by Design (beiden in het Engels) zijn trouwens ook echte aanraders. Vooral als je beter wilt worden in het nemen van allerhande beslissingen.
Parrish ontwikkelde een beslismatrix die ik bijna dagelijks gebruik om snel in te schatten welke beslissingen veel van mijn tijd en aandacht verdienen, en welke juist helemaal niet. Dat heeft me niet alleen een betere beslisser gemaakt, maar indirect ook een betere man—we zijn immers de som van al onze keuzes.
De beslismatrix
De beslismatrix die Shane Parrish heeft ontwikkeld bestaat uit twee assen: de eerste as heeft betrekking op de impact van een beslissing en de tweede op de omkeerbaarheid.
Ingrijpend vs. niet-ingrijpend
De eerste as heeft betrekking op de impact van een beslissing. Welke schoenen je aantrekt kun je als een niet-ingrijpende keuze beschouwen, terwijl solliciteren op een nieuwe baan, verhuizen of een relatie beginnen of beëindigen juist wel ingrijpende keuzes zijn.
Omkeerbaar vs. onomkeerbaar
De tweede as gaat over de omkeerbaarheid van een beslissing. Zo is het tekenen van een koopcontract niet eenvoudig terug te draaien. Tenminste, niet zonder dat dit je iets gaat kosten.
Jeff Bezos, oprichter van online winkelketen Amazon, noemt dit type beslissingen one-way-doors: eenmaal erdoorheen, kun je niet meer terug. Andere beslissingen zijn two-way-doors.2Zie deze brief aan de aandeelhouders van Amazon, waarin hij dit concept verder toelicht. Een dieet volgen, stoppen met drinken of het inschrijven voor mijn nieuwsbrief vallen daaronder; bevalt het niet, dan kun je dit gemakkelijk ongedaan maken.
Combineer je deze twee assen, dan eindig je met vier kwadranten:
| Omkeerbaar | Niet omkeerbaar | |
| Ingrijpend | Verhuizen naar een nieuwe stad, solliciteren op een nieuwe baan of besluiten om als ZZP’er aan de slag te gaan | Een gezin stichten, trouwen of een vriendschap beëindigen. |
| Niet-ingrijpend | Wisselen van serviceprovider, het abonnement op je sportschool stopzetten, een nieuw soort deodorant proberen | Een vrije dag opnemen, je haar laten knippen of een huisje voor een weekendje weg boeken zonder annuleringsverzekering. |
Elke beslissing vereist een andere aanpak
Elk van deze kwadranten vraagt zijn eigen aanpak, zoals Bezos schrijft:
“Sommige beslissingen zijn ingrijpend en onomkeerbaar of bijna onomkeerbaar – eenrichtingsdeuren – en deze beslissingen moeten methodisch, zorgvuldig, langzaam en met grote bedachtzaamheid en overleg worden genomen. Als je erdoorheen stapt en niet bevalt wat je aan de andere kant ziet, kun je niet meer terug naar waar je eerder was. We kunnen dit Type 1-beslissingen noemen. Maar de meeste beslissingen zijn niet zo – ze zijn aanpasbaar, omkeerbaar – ze zijn tweerichtingsdeuren. Als je een suboptimale Type 2-beslissing hebt genomen, hoef je niet lang met de gevolgen te leven. Je kunt de deur opnieuw openen en teruggaan. Type 2-beslissingen kunnen en zouden snel genomen moeten worden door individuen met goed beoordelingsvermogen of door kleine groepen.”3Mijn vertaling van: “Some decisions are consequential and irreversible or nearly irreversible – one-way doors – and these decisions must be made methodically, carefully, slowly, with great deliberation and consultation. If you walk through and don’t like what you see on the other side, you can’t get back to where you were before. We can call these Type 1 decisions. But most decisions aren’t like that – they are changeable, reversible – they’re two-way doors. If you’ve made a suboptimal Type 2 decision, you don’t have to live with the consequences for that long. You can reopen the door and go back through. Type 2 decisions can and should be made quickly by high judgment individuals or small groups.” Origineel te vinden in deze brief aan de aandeelhouders van Amazon.
Beslissingen die niet-ingrijpend en makkelijk omkeerbaar zijn, moet je zo snel mogelijk nemen—misschien zelfs direct. Daarmee speel je namelijk kostbare tijd vrij die je kunt besteden aan de moeilijke beslissingen. Zoals wel of niet een hypotheek afsluiten voor een verbouwing of de beslissing om een gezin te stichten.
De ruimte om dit soort beslissingen te maken kun je ook krijgen door de niet-ingrijpende beslissingen te delegeren. Of ze nu onomkeerbaar zijn of niet. De impact ervan is namelijk toch niet zo groot. Bijkomend voordeel is dat je anderen (bijvoorbeeld collega’s) ook nog eens de mogelijkheid biedt om hun beoordelingsvermogen verder aan te scherpen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het overhandigen van een uitdagend project waarin genoeg te leren valt, maar wat weinig invloed heeft op het bedrijfsresultaat.
Aan de andere kant zijn er ook kwesties die ingrijpend én onomkeerbaar zijn en daarom juist zo laat mogelijk genomen moeten worden, zodat je alle tijd hebt om de mogelijke gevolgen te overwegen en de beste keuze te maken.
Dan blijft nog over de ingrijpende beslissingen die wel omkeerbaar zijn. Misschien wel het leukste van allemaal. Hier kun je hypotheses vormen, informatie verzamelen en experimenten uitvoeren. Vallen de resultaten tegen, dan draai je het simpelweg weer terug. Zoals bijvoorbeeld het besluit om een dag minder te gaan werken om je eigen bedrijf op te starten.
Omkeerbaarheid en impact zijn relatief
Het is goed om te weten (en dat was je waarschijnlijk al opgevallen) dat de omkeerbaarheid en impact van een beslissing relatief zijn en dat je kunt discussiëren in welk kwadrant de keuze die jij te maken hebt precies valt. Heb je genoeg spaargeld voor de aankoop van een huis, dan kun je misschien makkelijk terugverhuizen naar je oude stad, maar dat wordt lastiger als je geen geld hebt of als je op een plek gaat wonen waar niemand wil wonen. Een verbroken relatie is wellicht ook wel weer te herstellen, als je bereid bent om daar tijd en aandacht in te investeren.
De vraag die je kunt stellen is dus: hoe moeilijk is het voor mij om deze keuze ongedaan te maken? Wat gaat dat me kosten aan tijd, energie en inspanning?
Tot slot kun je een grote beslissing ook opknippen in meerdere kleine beslissingen die minder impact hebben en makkelijker terug te draaien zijn. In plaats van meteen een huis te kopen, kun je bijvoorbeeld eerst een hotelkamer boeken om de stad waar je wilt gaan wonen te verkennen. En in plaats van meteen je baan op te zeggen kun je vragen of je een paar weken kunt meelopen om te kijken of die carrièreswitch echt iets voor jou is.
Op die manier wordt het eenvoudiger om de gevolgen van je keuzes beter te overzien en te beheersen.
Meer tijd voor belangrijke beslissingen
De beslismatrix is slechts het begin van een beter beslisproces, maar het is wel een belangrijke stap. Hoewel het niets verandert aan het totale aantal keuzes die je moet maken, helpt het je wel om overzicht te creëren, de juiste prioriteiten te stellen en betere keuzes te maken, waardoor je niet steeds brandjes hoeft te blussen, minder druk ervaart en dus ook minder last van stress en spanning hebt.
En dat zal een grote, positieve impact op je leven hebben. Want zoals de Nobelprijswinnende schrijver Albert Camus zei: “Ons leven is de som van onze keuzes.” 4Mijn vertaling van: “Our life is the sum of our choices.”
Probeer de beslismatrix de komende tijd maar eens uit!
Voetnoten
- 1
- 2Zie deze brief aan de aandeelhouders van Amazon, waarin hij dit concept verder toelicht.
- 3Mijn vertaling van: “Some decisions are consequential and irreversible or nearly irreversible – one-way doors – and these decisions must be made methodically, carefully, slowly, with great deliberation and consultation. If you walk through and don’t like what you see on the other side, you can’t get back to where you were before. We can call these Type 1 decisions. But most decisions aren’t like that – they are changeable, reversible – they’re two-way doors. If you’ve made a suboptimal Type 2 decision, you don’t have to live with the consequences for that long. You can reopen the door and go back through. Type 2 decisions can and should be made quickly by high judgment individuals or small groups.” Origineel te vinden in deze brief aan de aandeelhouders van Amazon.
- 4Mijn vertaling van: “Our life is the sum of our choices.”