Levende tijd of dode tijd—wat gaat het worden?

Er zijn momenten in het leven waarop het voelt alsof je volledig vastzit. Waarop je dolgraag wil dat er iets gaat veranderen, maar bent overgeleverd aan omstandigheden die buiten je macht liggen, waardoor er niets anders op zit dan te wachten en te hopen tot het beter wordt.

Misschien zit je midden in een vechtscheiding waar maar geen einde aan lijkt te komen. Of ben je net ontslagen en weet je niet hoe je verder moet. Het werk wat je doet geeft geen voldoening meer, maar je hebt het geld nodig om de hypotheek te betalen en kunt niet bedenken wat je anders zou moeten doen. Of je bent al maanden op zoek naar een nieuwe woning, maar de huizenmarkt zit zo op slot dat je nog steeds geen plek hebt gevonden waar je je thuis voelt.

Misschien is het wel een blessure die je aan de bank gekluisterd houdt en een streep zet door al je wedstrijdplannen. Of je wilt dolgraag je rijbewijs halen, maar bent nog niet oud genoeg. Of je verlangt ernaar om te werken, maar moet eerst nog vier jaar wachten voordat je je diploma kunt ontvangen.

Het kan ook minder ingrijpend zijn: je moet bij de zwemles of voetbaltraining van je zoon of dochter aanwezig zijn, terwijl je liever iets anders zou doen. Of je staat voor de zoveelste keer in de file. Of je moet een oersaaie, ellenlange vergadering bijwonen, waarin steeds dezelfde personen aan het woord zijn.

Dergelijke situaties kunnen je geduld behoorlijk op de proef stellen. Het kan voelen alsof de tijd stilstaat en je geen enkele vooruitgang boekt, terwijl je tegelijkertijd het zand van de tijd door je vingers voelt glippen. Alsof het leven aan je voorbij glijdt zonder dat je er invloed op hebt.

Op die momenten is het verleidelijk om bij de pakken neer te gaan zitten en een passieve houding aan te nemen. Of om het probleem weg te stoppen en te negeren. Of misschien wel om je te laten leiden door frustratie, woede of wanhoop.

Maar wat als er een betere manier is om met deze situaties om te gaan?

Wat als je, in plaats van te wachten tot de dingen beter worden, ervoor kiest om je tijd nuttig te besteden? Wat als je de momenten waarop je vastzit, niet beschouwt als “dode tijd”, maar juist als “levende tijd”? Als een kans om jezelf te ontwikkelen. Om te leren, te groeien en sterker te worden—juist in omstandigheden waar je niet of nauwelijks invloed op hebt.

Diezelfde vraag werd ook aan Malcolm Little gesteld. In 1946, toen hij zo’n 21 jaar oud was, werd hij gearresteerd omdat hij een duur horloge dat hij had gestolen probeerde te verkopen. Bij de huiszoeking die daarop volgde vond de politie sieraden, bontjassen, zijn inbraakgereedschap en enkele wapens, die hem een celstraf van acht tot tien jaar voor inbraak, diefstal en vuurwapenbezit opleverden.

Net als de meeste gevangenen had hij zijn straf gewoon kunnen uitzitten—het besluit kunnen nemen om zijn lot te accepteren, de dagen tot zijn vrijlating af te tellen en na een pauze van 8, 9 of 10 jaar zijn leven eindelijk weer te hervatten. Hij had ook kunnen doen wat sommige anderen deden: een netwerk opbouwen, zijn criminele activiteiten vanuit zijn cel voortzetten of alvast een volgende misdaad plannen voor een tijd na het gevangenisleven. Maar Malcolm koos een andere route. In plaats van bij de pakken neer te gaan zitten of zich hevig te verzetten tegen het regime, begon hij te lezen.

“Ik zag dat het beste wat ik kon doen was een woordenboek pakken om te studeren,” schreef hij in zijn autobiografie. “Ik wist niet welke woorden ik moest leren. Uiteindelijk, om maar iets van actie te ondernemen, begon ik met overschrijven.”¹

Tot wel vijftien uur per dag zat hij met zijn neus in de boeken: “In elk vrij moment, als ik niet in de bibliotheek aan het lezen was, dan was ik aan het lezen op mijn stapelbed.” Zelfs wanneer de lichten uit waren gegaan, las hij in het halfdonker in het kleine beetje licht dat vanaf de gang zijn cel in scheen. Zo leerde hij “over mensen, plaatsen en gebeurtenissen uit de geschiedenis.”²

Dat zorgde ervoor dat hij zichzelf vaak niet eens een gevangene voelde: “Maanden gingen voorbij zonder dat ik ook maar dacht aan het feit dat ik gevangen zat. Sterker nog, tot op dat moment was ik nooit zo echt vrij geweest in mijn leven.”³

De jaren die hij in de gevangenis doorbracht, waren dan ook de meest productieve in zijn leven. Terwijl anderen in hun cel lagen weg te kwijnen, was hij springlevend en ontwikkelde hij zich tot de man die de wereld zou kennen als Malcolm X—de bevlogen predikant en mensenrechtenactivist die zijn leven wijdde aan de strijd voor raciale rechtvaardigheid. Vol overtuiging concludeerde hij dan ook: “Ik denk niet dat iemand ooit meer uit de gevangenis heeft gehaald dan ik.”⁴

De les die Malcolm X ons leert is dat je zelfs in de meest benarde omstandigheden de regie over je eigen leven hebt.⁵

Een les die niet alleen relevant is in extreme situaties, maar juist ook in ons alledaagse leven. Want hoe bepalend onze omstandigheden ook zijn, het is niet zo dat we geen keuze hebben. Die hebben we namelijk wel. Hoe moeilijk het ook is, we kunnen altijd kiezen hoe we met onze omstandigheden omgaan. Welke (innerlijke) houding we aannemen. Hoe we de kostbare tijd die ons is gegeven besteden.

Zoals Edith Eger, die Auschwitz overleefde, schrijft in De Keuze: “Elk moment is een keuze. Hoe frustrerend, vervelend, uitputtend, pijnlijk of beklemmend onze ervaring ook is, we kunnen er altijd voor kiezen hoe we reageren.”⁶

Dat is precies het punt dat de beroemde auteur Robert Greene wil maken met zijn concept van “Levende Tijd versus Dode Tijd.”

In een podcast met Shane Parish legt hij uit wat hij daarmee bedoelt:

“Het enige dat je echt bezit, het enige wat we kunnen zeggen dat van jou is, is je tijd… Je zou kunnen zeggen dat je lichaam van jou is, maar weet je? Iemand kan je in de gevangenis zetten. Iemand kan je martelen, dat kun je verliezen. Maar ze kunnen je tijd niet afnemen. Die tijd kun je gebruiken om na te denken en jezelf te verrijken. Levende Tijd is tijd die van jou is. Niemand vertelt je wat je moet doen. Niemand beveelt je hoe je die tijd moet besteden.”⁷

Neem nog even die verschrikkelijke baan in gedachten. In plaats van je te laten leiden door frustratie en machteloosheid, zou je je tijd juist kunnen benutten om jezelf te ontwikkelen, nieuwe vaardigheden te leren, of simpelweg je perspectief te verbreden. Om een plan te maken waarbij je genoeg geld opzij zet om een opleiding te volgen, zodat je over een of twee jaar ontslag kunt nemen.

Ondertussen kun je op je werk je vaardigheden aanscherpen. Stel vragen, lees boeken, of schrijf artikelen. Observeer de mensen om je heen en misschien kun je zelfs je netwerk uitbreiden. De tijd die je thuis doorbrengt, kun je benutten door interessante gesprekken te voeren met vrienden om te verkennen welke baan nog beter bij je zou passen. Alles bij elkaar ben je jezelf aan het voorbereiden op het moment dat je kunt stoppen en een nieuwe richting in je leven kunt inslaan.

Zelf spreekt hij op dit vlak uit ervaring: in de eerste twintig van zijn loopbaan beoefende hij zo’n tachtig verschillende banen, waarvan hij de meeste haatte, onder de supervisie van verschrikkelijke bazen. Maar het was geen dode tijd. Want hij gebruikte de tijd om de wetten van de macht en de menselijke natuur te bestuderen, te observeren en vast te leggen in bestsellers zoals The 48 Laws of Power en The Laws of Human Nature.⁸

Dat kun jij ook doen: eigenaarschap nemen over je tijd en net als Robert Greene tegen jezelf zeggen:

“Ik heb maar zoveel tijd om te leven. Ik moet er het beste van maken. Ik moet ervoor zorgen dat het levende tijd is. Ik moet urgent zijn, een beetje scherpte hebben, en me bewust zijn van elk moment dat voorbijgaat, en niet in een soort waas leven.”⁹

Ik zeg niet dat het makkelijk is, maar zelfs het verlies van een baan of een echtscheiding kun je op deze manier benaderen. Alleen al door bijvoorbeeld de tijd te nemen om het verlies te verwerken, tot rust te komen en na te denken over wie je bent, waar je vandaan komt en waar je naartoe wilt.

Waar het namelijk op neerkomt is dat je het beste maakt van de tijd die je gegeven is—ongeacht de omstandigheden. Dat je een “levende houding” aanneemt, waarin je elke seconde benut, leert, verbetert en groeit, in plaats van een “dode houding” waarin je passief afwacht en het leven aan je voorbij laat gaan.

Dus in plaats van in de file te gaan zitten mopperen op de bestuurder voor je, kun je ook een podcast aanzetten of gewoon van de stilte genieten.

En in plaats van gedachteloos op je telefoon te scrollen, kun je ervoor kiezen om echt aanwezig te zijn en te genieten van hoe je kind zich op het voetbalveld of in het zwembad beweegt, zodat je na die tijd misschien wel een paar tips, een bemoediging of een compliment kunt geven die hem helpen om zijn potentieel te ontdekken en te ontwikkelen.

Evengoed kun je die frustrerende blessuretijd, waarin je nauwelijks kunt bewegen, op een nuttige manier gebruiken. Bijvoorbeeld door een boek te lezen of andere interesses te ontwikkelen of gewoon wat meer tijd doorbrengen met je vrienden of je gezin.

Een ook die saaie vergadering kun je nuttig besteden. Alleen al door de groepsdynamiek te bestuderen en te observeren wat er nu precies allemaal gebeurt.

Dus. Kies maar. Wat gaat het worden? Ga je zuchtend, steunend en kreunend zitten wachten tot het beter wordt—tot iemand je celdeur opent en je wordt bevrijd—zoals de medegevangenen van Malcolm X deden? Of kies je er net als Malcolm X en Robert Greene voor om de uren, dagen, maanden of misschien zelfs wel jaren te gebruiken om te groeien, te leren en jezelf te ontwikkelen?

Wordt het levende tijd of dode tijd?

De keuze is aan jou!

Voetnoten

1
Mijn vertaling van: “I saw that the best thing i could do was get hold of a dictionary—to study, to learn some words.” en “I didn’t know which words I needed to learn. Finally, just to start some kind of action, I began copying.” Origineel te vinden op pagina 175 van The Autobiography of Malcolm X, Ballantine Books, 1992.
2
Mijn vertaling van: “From then until I left that Prison, in every moment I had, if I was not reading in the Library, I was reading on my bunk.” en “of people and places and events from history.” Origineel te vinden op pagina 175-176 van The Autobiography of Malcolm X, Ballantine Books, 1992.
3
Mijn vertaling van: “Months passed without my even thinking about being imprisoned. In fact, up to then, I never had been so truly free in my life.” Origineel te vinden op pagina 176 van The Autobiography of Malcolm X, Ballantine Books, 1992.
4
Mijn vertaling van: “I don’t think anybody ever got more out of prison than I did.” Origineel te vinden op pagina 183 van The Autobiography of Malcolm X, Ballantine Books, 1992.
5
Een ander inspirerend voorbeeld is het verhaal van Isaac Wright Jr, die ten onrechte werd veroordeeld tot levenslang voor een misdaad die hij niet had begaan. In plaats van te berusten in zijn lot, besloot hij zijn tijd in de gevangenis te gebruiken om rechten te studeren. Hij haalde zijn advocatendiploma en vocht vanuit de gevangenis niet alleen voor zijn eigen vrijlating, maar hielp ook andere gevangenen hun onterechte veroordelingen aan te vechten. Uiteindelijk slaagde hij erin zijn eigen onschuld te bewijzen en werd hij een vrij man.

Een vergelijkbaar verhaal is dat van Rubin “Hurricane” Carter, een bokser die ten onrechte gevangen werd gezet voor een driedubbele moord. Voor velen zou dat een reden zijn om op te geven, om passief te wachten op gerechtigheid. Maar niet voor Rubin. Hij had kunnen kiezen om zijn tijd in de gevangenis uit te zitten en te klagen over de onrechtvaardigheid van zijn situatie. Maar in plaats daarvan koos hij ervoor om elke minuut te gebruiken om te leren, zichzelf te ontwikkelen en te vechten voor zijn vrijlating. Negentien jaar later en twee slopende rechtszaken verder, werd hij vrijgesproken.
6
Het citaat is te vinden op pagina 187 van De keuze: Leven in vrijheid van Edith Eger, vertaald door P. Heinsman. Uitgegeven door Lev, 2018.
7
Mijn vertaling van: “The only thing the only thing that you own, the only thing that we can say is that you own time… I know you can say your body, but you know what? Somebody could put you in prison. Somebody could torture you, you can lose that. But they can’t take away the time that you have. That time could be spent thinking and enriching yourself. Alive time is time that’s your own. Nobody tells you what to do. Nobody is commanding you how to spend it.” Origineel is te beluisteren in The Knowledge Podcast #35 vanaf 1u10m50s.
8
Vol vertrouwen kon hij zijn protegé Ryan Holiday dan ook een vergelijkbaar advies meegeven. Die zich zijn lessen herinnerde toen hij vastzat in een saaie consultancybaan, waar hij lange dagen in nutteloze vergaderingen doorbracht. Robert leerde hem dat hij kon wachten en zijn tijd verdoen; óf ervoor kiezen om zoveel mogelijk te leren, aan zijn blog en zijn boek te werken en zijn schrijfvaardigheden te verbeteren. Ryan koos voor het laatste en gaf daarmee zijn carrière een enorme impuls.
9
Mijn vertaling van: “Taking ownership of your time means I only have this much time to live. I better make the most of it. I’d better make it alive time. I better be urgent, have a bit of an edge, kind of be aware of each moment as it’s passing, not kind of living in a fog.” Origineel is te beluisteren in The Knowledge Podcast #35 vanaf 1u10m50s.

Voetnoten

Lees verder